वेट ट्रेनिंग बुज़ुर्गों के दिमाग को डिमेंशिया से बचा सकती है : जेरोसाइंस अध्ययन

डिमेंशिया हा एक गंभीर आजार आहे जो स्मृती, लक्ष आणि विचारसरणीवर परिणाम करतो. जागतिक आरोग्य संघटना (WHO) च्या मते, 2021 पर्यंत जगभरात सुमारे 57 दशलक्ष लोक या आजाराने ग्रस्त होते.

तथापि, अनेक संशोधन असे दर्शवतात की जीवनशैलीतील बदलांमुळे डिमेंशियाचा धोका कमी करता येतो. यामध्ये नियमित व्यायाम, विशेषतः वजन प्रशिक्षण (Weight Training), महत्त्वाची भूमिका बजावते.

वजन प्रशिक्षण आणि डिमेंशिया यांचा संबंध

“GeroScience” या जर्नलमध्ये प्रकाशित अभ्यासानुसार, वजन प्रशिक्षणामुळे वृद्ध लोकांच्या मेंदूला डिमेंशियापासून संरक्षण मिळू शकते. अगदी ज्यांना सौम्य डिमेंशिया आहे त्यांनाही याचा फायदा होतो.

ब्राझीलमधील कॅम्पिनास विद्यापीठातील संशोधकांनी केलेल्या एका अभ्यासात 55 वर्षांवरील लोकांना दोन गटात विभागले. एका गटाने आठवड्यातून दोनदा वजन प्रशिक्षण केले तर दुसऱ्या गटाने व्यायाम केला नाही. 6 महिन्यांनंतर व्यायाम करणाऱ्यांच्या स्मरणशक्तीत सुधारणा झाली आणि त्यांच्या मेंदूत सकारात्मक बदल दिसून आले, तर व्यायाम न करणाऱ्यांमध्ये समस्या वाढल्या.

मेंदूसाठी वजन प्रशिक्षणाचे फायदे

• जळजळ कमी होते व इन्सुलिन संवेदनशीलता सुधारते.

• BDNF सारखे मेंदूसाठी उपयुक्त घटक वाढतात.

• रक्तप्रवाह सुधारतो, ज्यामुळे मेंदूला ऑक्सिजन व पोषण मिळते.

• अल्झायमरमुळे होणारे मेंदूचे आकुंचन कमी होते.

वजन प्रशिक्षण म्हणजे काय?

वजन वापरून केलेला व्यायाम म्हणजे वेट ट्रेनिंग. यात डंबेल, बारबेल, मशीन किंवा शरीराचे स्वतःचे वजन वापरले जाते.

वजन प्रशिक्षणाचे फायदे

• स्नायू आणि हाडे मजबूत होतात.

• मेंदू सक्रिय व निरोगी राहतो.

• शरीर आकारात राहते.

• चयापचय वाढतो व चरबी कमी होते.

वजन प्रशिक्षणाची उदाहरणे

• पुश-अप्स

• स्क्वॅट्स

• लंजेस

• प्लँक

• पुल-अप्स व चिन-अप्स

• डिप्स

• डंबेल कर्ल

• डंबेल प्रेस

• डेडलिफ्ट

• कॅफ रेज

खबरदारी

• वृद्धांनी व्यायाम सुरू करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

• प्रशिक्षकाच्या मार्गदर्शनाखाली योग्य तंत्र शिकावे.

• आपल्या क्षमतेनुसारच वजन उचलावे.

सामान्य प्रश्नोत्तरे

प्रश्न: वेट ट्रेनिंग फक्त वृद्धांसाठीच फायदेशीर आहे का?
उत्तर: नाही. हे सर्व वयोगटांसाठी उपयुक्त आहे.

प्रश्न: किती वेळा करावे?
उत्तर: आठवड्यातून किमान 3 वेळा, प्रत्येकी 30-60 मिनिटे.

प्रश्न: डिमेंशियावर कायमस्वरूपी इलाज आहे का?
उत्तर: नाही. पण वजन प्रशिक्षण, नियमित व्यायाम, संतुलित आहार, चांगली झोप आणि मेंदूचे व्यायाम यामुळे धोका कमी करता येतो.

प्रश्न: वेट ट्रेनिंगसोबत आणखी काय महत्त्वाचे आहे?
उत्तर:

• संतुलित आहार

• पुरेशी झोप

• सामाजिक सहभाग

• धूम्रपान व मद्यपान टाळणे

• ध्यान व ताण नियंत्रण

👉 निष्कर्ष : नियमित वजन प्रशिक्षण केवळ शरीरासाठी नव्हे तर मेंदूच्या आरोग्यासाठीही तितकेच महत्त्वाचे आहे. हे डिमेंशिया आणि अल्झायमरचा धोका कमी करण्यात उपयुक्त ठरू शकते.